Samenvatting
De behandeling van cariës bij kinderen heeft tot doel de mondgezondheid te bevorderen zonder het kind daarbij fysiek en psychisch zwaar te belasten. Het in dit verband nogal eens aangehaalde cliché: ‘vele wegen leiden naar Rome’ suggereert ten onrechte dat de zorgverlener vrij is in de behandelkeuze. Kinderen zijn het meest gediend met causale therapie. Dat sluit symptomatische therapie niet uit, maar terughoudendheid hiermee is gewenst, zeker als het kind de behandeling moeilijk aankan of de zelfzorg systematisch tekortschiet. Daarnaast dient de noodzakelijke restauratieve zorg zo beperkt mogelijk te zijn. Het risico van onnodig restauratief ingrijpen wordt nogal eens onvoldoende onderkend, terwijl het in de medische zorg onthutsende proporties heeft aangenomen.
Het cariësproces is multicausaal van aard en speelt zich af in de biofilm die zich aan het tandoppervlak hecht. Lokaal ontstaat cariës door pathogene mondbacteriën die fermenteerbare koolhydraten omzetten in zuur. Bij onvoldoende mondverzorging leidt dit tot aantasting van glazuur en dentine.
Bij jonge kinderen komt cariës vaak voor. Er wordt gesproken van early childhood caries als er zich cariëslaesies ontwikkelen tot en met de leeftijd van 71 maanden. Daartoe wordt ook zuigflescariës gerekend. Kinderen uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status en kinderen van wie de moeder weinig onderwijs heeft genoten behoren tot de risicogroep. In 2005 had 22-56% van de vijfjarigen een cariësvrij gebit. Voor elfjarigen was dit toen 51-85%, mede vanwege de gebitswisseling. Het melkgebit van Turkse en Marokkaanse kinderen is over het algemeen slechter dan van hun Nederlandse leeftijdsgenoten. Het lijkt erop dat de daling van de cariësprevalentie bij vijf- en zesjarigen, die in het midden van de jaren tachtig van de vorige eeuw inzette, tot stilstand is gekomen.
Cariës kan leiden tot pijn en ontsteking. Vroegtijdig verlies van tijdelijke gebitselementen door cariës kan de gebitsontwikkeling verstoren. Medisch gecompromitteerde kinderen kunnen extra risico lopen wanneer pathogene mondbacteriën als gevolg van het cariësproces in de bloedbaan terechtkomen.
Hoewel kinderen tot 18 jaar in Nederland verplicht verzekerd zijn voor tandheelkundige behandeling, besteden tandartsen te weinig aandacht aan de behandeling van het kindergebit. In 2007 gaf bijna de helft van de tandartsen aan dat curatieve behandeling van het gebit van kinderen tot en met 5 jaar over het algemeen moeilijk is, terwijl ongeveer een kwart dit niet expliciet ontkende. Deze tandartsen gaven ook vaker aan niet altijd tot curatieve behandeling van aangetaste melkmolaren over te gaan. Hoe het dan wel moet met de behandeling van cariës bleek in 2007 nog zeer onduidelijk. Acht van de tien tandartsen hadden behoefte aan praktijkrichtlijnen en nascholing. Sinds halverwege de vorige eeuw, toen de cariësbehandeling bij kinderen meer aandacht kreeg, is deze aandacht vooral gericht op de kwaliteit van de restauratieve behandeling. Door ontwikkelingen in de cariologie en de angstbehandeling komt een lang geleden geïntroduceerde en meer terughoudende behandeling opnieuw in beeld: de niet-restauratieve benadering. Deze draagt bij aan de doelmatigheid en de kindvriendelijkheid van de cariësbehandeling. Het accent ligt bij deze benadering op de oorzaak van de cariës. Causale behandeling focust op de situatie van het individuele kind en daarom op management van het cariësproces door zelfzorg. De zorg berust op systematische reiniging met fluoridetandpasta en een gezonde voeding.
Er wordt onderscheid gemaakt naar de behandeling van niet-gecaviteerde en gecaviteerde cariëslaesies. In het laatste geval spreken we van niet-restauratieve caviteitsbehandeling (NRC). NRC is een behandelconcept gebaseerd op een causale benadering van cariës. De methode is afgeleid van een behandeling die al door Black werd beschreven in zijn standaardwerk aan het begin van de vorige eeuw.
‘The child is a bundle of impulses’, schreef Black, ‘each of which is ready to break into action without notice or restraint.’ Niet alle kinderen reageren hetzelfde. Black begreep de individuele context van het kind heel goed en vond dat daarnaar gehandeld moest worden. Alles begint volgens hem met vertrouwen winnen – vooral tijdens het eerste bezoek – en rustig de tijd nemen om een band met het kind te op te bouwen. Misleidend gepraat of gedrag van de tandarts of de ouders is nooit gerechtvaardigd. Men mag het kind niet beloven dat een handeling geen pijn doet als men weet dat dit wél het geval zal zijn, waarschuwde Black al in zijn tijd. Hij begreep ook: ‘Een patiëntje dat weet dat het de tandarts kan vertrouwen, kan makkelijker behandeld worden bij het volgende bezoek – en ook vele jaren later als volwassene’, aldus historicus Heynick.
Accreditatie en erkenning
Deze nascholingsprogramma’s zijn ieder door het Kwaliteitsregister Tandartsen (KRT) erkend voor 4 punten onder ID 144859. De cursussen zijn bovendien geaccrediteerd met het Q-Keurmerk©.
Inhoud
NRC, een vorm van tertiaire preventie
Tertiaire preventie
Wat houdt het NRC-concept in?
Wetenschappelijke basis
Plaatsbepaling in de tertiaire preventie
Ruimteverlies
Pijnklachten
Bescherming van het geëxposeerde dentine
Methode van beslijpen
Restaureren na NRC
Reiniging carieuze dentinelaesie
Management en protocollering
Indicatie
Informed consent
Risicobepaling en monitoring
Evaluatie
Verwaarlozing
Taakherschikking
Casuïstiek
De toekomst
Recente ontwikkelingen
Onderzoek
Zorg
Nawerk
Literatuur
Over de auteur
Overeenkomst mondzorgbegeleiding voor kinderen (Bijlage 1)
Risicoscore NRC (Bijlage 2)
Auteur
Dr. René Gruythuysen is onafhankelijk publicist, onderzoeker en PAOT-docent pedodontologie en cariologie. In 1973 behaalde hij in Nijmegen het tandartsdiploma en in 1986 promoveerde hij aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Tot 2009 was René bij ACTA onderwijscoördinator kindertandheelkunde en docent bij de opleiding tot kindertandarts en tot 2012 was hij lid van de Werkgroep Mondzorg voor de Jeugd. Bovendien begeleidt hij het project ‘kindertandheelkunde’ in de mondzorgpraktijk Tandzorg.nl te Rotterdam.
Doelstellingen van dit nascholingsprogramma
Na afloop van deze eLearning kunt u:
- omschrijven wat het NRC-concept inhoudt;
- aangeven welke cariologische uitgangspunten ten grondslag liggen aan het NRC-concept;
- in de tertiaire preventie een afweging maken tussen een restauratieve en niet-restauratieve behandeling;
- een goede risicoafweging maken bij de indicatie en monitoring van NRC;
- NRC doelgericht toepassen in uw praktijk;
- de resultaten van NRC evalueren;
- consequenties trekken uit de evaluatie van NRC. Daarbij hoort dat u in staat bent, mede aan de hand van casuïstiek, aan te geven welke aspecten van NRC belangrijk zijn. En weet u hoe deze aspecten bijdragen aan het succes van de behandeling.
Bronnen bij dit programma
