Er zijn steeds meer ouderen die tot op hoge leeftijd eigen gebitselementen behouden. Omdat veel ouderen kampen met ouderdomsziekten waarvoor zij vaak medicatie gebruiken, is kennis van gerodontologie in de algemene praktijk in toenemende mate van belang. Het is immers de lokale mondzorgpraktijk waarop ouderen terugvallen, zeker als mobiliteitsproblemen een rol gaan spelen.
In het laatste deel van de levensloop kan de vitaliteit afnemen. Aan het begin van die afname is er meestal een fase van kwetsbaarheid. Kwetsbaarheid is een moeilijk te definiëren begrip. Belangrijke kenmerken zijn multimorbiditeit en beperkingen in de (instrumentele) algemene dagelijkse levensverrichtingen ((I)ADL). Na de fase van kwetsbaarheid kan zich een fase van zorgafhankelijkheid aandienen. Meestal is het lastig tussen deze twee fasen een duidelijke scheidslijn aan te brengen.
Veel (mond)gezondheidsproblemen ontstaan bij de intrede van kwetsbaarheid, een conditie met een verhoogd risico op (vooral fysiek) functieverlies. Kwetsbaarheid zegt iets over de ernst en de snelheid van het verouderingsproces en is gerelateerd aan de zogenoemde 'geriatrische trias': de verwevenheid tussen problemen in het medische, sociaalpsychologische en cognitieve domein.
Kwetsbaarheid kan leiden tot mondproblemen, als gevolg van verminderde dagelijkse mondverzorging. Een slechte mondgezondheid kan het risico op enkele ziekten vergroten. Bij kwetsbare ouderen kan om diverse redenen het tandartsbezoek in de knel komen, terwijl zorgafhankelijke ouderen zelfs niet meer in staat zijn tot tandartsbezoek. Hierdoor ontstaan ernstige problemen die vaak niet eenvoudig zijn op te lossen. Daarom mag de kwetsbare en zorgafhankelijke oudere niet uit het oog worden verloren en dient de tandarts te anticiperen op en te handelen bij zorguitval.
Het vergt ervaring en kennis van de gerodontologie om kwetsbaarheid te onderkennen en er adequaat op te reageren. Wanneer de mondzorgverlener oog krijgt voor deze zaken, kan hij of zij veel beter inzetten op een levensloopbestendige mondgezondheid. Preventie en inter- en intraprofessioneel samenwerken zijn daarbij cruciaal. Het opstellen van een haalbaar en pragmatisch mondzorgplan geeft richting aan de benodigde zorg.
Accreditatie
Het Kwaliteitsregister Tandartsen (KRT) heeft de onlinecursus Levensloopbestendige mondzorg vier accreditatiepunten toegekend. De cursus heeft tevens erkenning met het Q-Keurmerk© verkregen.
Inhoud
1. Woord vooraf
2. Kwetsbaarheid
3. Opstellen van een individueel mondzorgplan
4. Preventie en therapie
5. Casuïstiek
Nawerk
Samenvatting
Literatuur
Over de auteurs en referent
Bijlage 1 en 2
Auteurs
Wim Klüter is in 1984 afgestudeerd als tandarts aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij was de eerste promovendus in de gerodontologie in Nederland met het proefschrift Oral selfcare for dentate elderly (1989). Sinds 1988 werkt hij als algemeen practicus te Nijmegen.
In 2007 besloot hij zijn werkzaamheden voor ouderen te intensiveren en ging werken in diverse woonzorgcentra. Vanaf 2019 is hij als docent verbonden aan de opleiding tandheelkunde van het Radboudumc. Voorts is hij lid van de onderwijscommissie van de differentiatieopleiding tandarts-geriatrie bij de BT-Academy. Na twee bestuurstermijnen bij de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie is hij nu lid van het bestuur van de Federatie Tandheelkundige Wetenschappelijke Verenigingen.
Cees de Baat is in 1976 afgestudeerd als tandarts aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Zijn professionele loopbaan startte bij twee Stichtingen voor Jeugdtandverzorging. Een jaar later vestigde hij zich als algemeen practicus in een groepspraktijk te Katwijk. Kort daarna trad hij in dienst bij het Rijnlands Zeehospitium te Katwijk en bij enkele verpleeghuizen in die regio. Vanaf 1985 was hij, eerst in deeltijd, werkzaam als universitair docent aan de toenmalige Katholieke Universiteit Nijmegen. In 1990 is hij aan deze universiteit gepromoveerd en in 1999 volgde zijn benoeming tot bijzonder hoogleraar in de gerodontologie. Deze functie heeft hij gedurende zeven jaar gecombineerd met werkzaamheden als medisch coördinator voor de discipline bijzondere tandheelkunde aan het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam. Sinds 1 december 2013 is hij gepensioneerd. Hij is (co)auteur van meer dan 350 publicaties in gerefereerde tijdschriften, boeken en vakbladen en van een aantal boeken. Hij is medeoprichter en was secretaris en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie en het European College of Gerodontology. Voorts was hij voorzitter van het Nederlandsch Tandheelkundig Genootschap, hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde en president van de European Prosthodontic Association.
Referent
Claar van der Maarel-Wierink behaalde haar tandartsdiploma in 2003 aan het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). In 2007 rondde zij haar opleiding tot tandarts-geriatrie af aan het Radboudumc te Nijmegen en in 2013 promoveerde zij op het onderwerp Dysphagia and poor oral health: significant risk factors of aspiration pneumonia in frail older people. Haar praktijk MondVitaal is een tandartspraktijk met speciale aandacht voor kwetsbare ouderen. Daarnaast werkt zij als universitair docent voor de afdeling Orale geneeskunde van ACTA en is zij voorzitter van de opleidingscommissie van de differentiatieopleiding tandarts-geriatrie bij de BT-Academy.
Leerdoelen
Na het doorlopen van deze e-learning:
- herkent u (de verschillende domeinen van) kwetsbaarheid, begrijpt u in welke mate een oudere kwetsbaar kan zijn en kunt u hiermee rekening houden bij het opstellen van een individueel mondzorgplan voor een kwetsbare oudere;
- begrijpt u welke gegevens uit de anamnese en het mond- en röntgenonderzoek moeten worden verzameld voor een individueel mondzorgplan voor kwetsbare ouderen en weet u hoe een individueel mondzorgplan moet worden opgesteld;
- weet u hoe u moet handelen bij kwetsbare ouderen in de algemene praktijk en heeft u kennis van de meestgebruikte diagnostische en preventieve hulpmiddelen.
Ingangsniveau van deze nascholing: een voltooide universitaire opleiding tandheelkunde.
Video's bij dit programma
