Samenvatting
Het interpreteren van röntgenopnamen is een gecompliceerd proces, bestaande uit opeenvolgende stappen. Als een röntgenopname wordt bekeken, worden allereerst structuren in het beeld waargenomen. Dit zijn bijvoorbeeld contouren, lichte en donkere vlakken en het verloop van grijswaarden. De waarnemer probeert aan de hand van deze losse onderdelen samenhangende structuren te vinden. Dit is een proces dat onbewust plaatsvindt, en dat gevoed wordt met informatie op grond van ervaring en eerder verworven kennis. Wat de waarnemer in feite doet is het te beoordelen beeld toetsen aan de sjablonen die in het onderbewuste bestaan, op grond van kennis en ervaring. Als er een match is tussen wat is waargenomen en eerder opgeslagen informatie, dan wordt deze betekenis aan de waargenomen structuur gehecht. Het spreekt vanzelf dat dit een cruciale fase is in het proces van interpreteren. Als de kennis onvoldoende is om de structuur te plaatsen, dan neemt de waarnemer immers geen betekenisvol beeld waar. Met andere woorden, de afwijking wordt over het hoofd gezien of wordt op een verkeerde manier geïnterpreteerd.
Dit betekent dat het betrouwbaar interpreteren van röntgenopnamen veel oefening vergt. Het bekijken van meerdere versies van dezelfde afwijking vergroot de betrouwbaarheid van het interpretatieproces. Feedback op de uitkomst is ook een goed hulpmiddel om diagnostische vaardigheden te verbeteren.
De röntgenopnamen die voor tandheelkundige doeleinden het meest gemaakt worden (bitewings, periapicale opnamen, panoramische opnamen en schedelopnamen), zijn zogenoemde projectieopnamen. Het röntgenbeeld is het schaduwbeeld van de structuren waarvan de opname gemaakt is. Omdat de derde dimensie ontbreekt, wordt er geen diepte weergegeven. Dat is een groot verschil met onze manier van waarnemen in het dagelijks leven, waarbij diepte, perspectief en verloop van helderheid ervoor zorgen dat we onze wereld als een driedimensionale belevenis ervaren. Bij het interpreteren van de tweedimensionale röntgenopnamen moet men zich dit goed realiseren.
Bij het beoordelen van een tweedimensionaal röntgenbeeld zijn we meestal in staat om de informatie over de derde dimensie zelf aan te vullen op grond van anatomische kennis en ervaring waarover we beschikken en omdat we de klinische situatie van de patiënt kennen. Op deze wijze lukt het meestal tot een diagnose te komen.
Soms is een tweedimensionaal röntgenbeeld ontoereikend. Dan staat ons tegenwoordig de CBCT-opnametechniek ter beschikking, waarmee de derde dimensie zeer goed kan worden afgebeeld. De stralingsdosis van CBCT-opnamen is aanzienlijk hoger dan die van de gangbare tandheelkundige opnametechnieken. Een CBCT-opname is daarom alleen gerechtvaardigd als het noodzakelijk is de uitbreiding en locatie van een afwijking te achterhalen. Het interpreteren van deze opname vergt een uitgebreide training en de nodige ervaring, omdat het gebied dat op een CBCT-opname moet worden geïnterpreteerd, zich deels buiten het normale werkgebied van de tandarts bevindt.
In deze nascholing worden de meest relevante afwijkingen getoond, die de algemeen practicus op röntgenopnamen kan tegenkomen. De auteurs hopen hiermee ondersteuning te hebben gegeven aan het herkennen en duiden van deze afwijkingen.
Accreditatie
Voor dit nascholingsprogramma is KRT-erkenning toegekend voor 4 punten (onder ID 426282/472191). Voor de cursus is tevens het Q-Keurmerk© aangevraagd.
Inhoud
1. Woord vooraf
2. Anatomie
3. Radiologische kenmerken
4. Periapicale afwijkingen
5. Infecties
6. Cysten
7. Tumoren
8. Fibro-cemento-osseuze afwijkingen
9. Calcificaties in de weke delen
10. Neusbijholten
11. Kaakgewricht
12. Artefacten
Auteurs
Paul F. van der Stelt is in 1974 afgestudeerd als tandarts aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij promoveerde in 1979 op een studie getiteld Periapical Bone Lesions; an experimental study into noticing periapical bone lesions and the effect of color conversion. In 1984 en 1985 vervulde hij een sabbatical leave bij de National Institutes of Health, Bethesda, MD, Verenigde Staten op een Fulbright Grant. In 1986 werd hij benoemd tot hoogleraar orale en maxillofaciale radiologie aan het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). Zijn onderzoeksinteresse ligt op het gebied van digitale beeldvorming en beeldverwerking in tandheelkundige radiologie, 2D- en 3D-visualisatie van radiologische beeldgegevens, en de beoordeling van diagnostische prestaties van beeldvormende systemen. Hij publiceerde als eerste auteur of coauteur meer dan 250 artikelen in internationale gepeerreviewde tijdschriften en schreef hoofdstukken in diverse radiologische studieboeken. Zijn betrokkenheid bij digitale diagnostische beeldvorming leidde in 2000 tot de volledige conversie van ACTA van filmgeoriënteerde radiologie naar digitale beeldvorming. ACTA was daarmee de eerste tandheelkundige opleiding ter wereld die volledig ‘filmloos’ was.
Hij heeft een groot aantal promovendi en postdocs begeleid. Hij is een veelgevraagd keynote spreker op nationale en internationale bijeenkomsten en geeft cursussen over diverse aspecten van de orale en maxillofaciale radiologie in binnen- en buitenland.
Hij is of was lid van diverse nationale en internationale beroepsorganisaties en commissies op het gebied van orale en maxillofaciale radiologie. Hij was oprichter en secretaris van de European Academy for Dental and Maxillofacial Radiology (EADMFR, 2004-2010). Hij is ook president geweest van de International Association of Dento-Maxillo-Facial Radiology (IADMFR, 2007-2009).
In januari 2013 is hij met pensioen gegaan, maar is nog steeds actief als emeritus hoogleraar in diverse commissies binnen de tandheelkunde in Nederland en daarbuiten. Hij was van 2006-2020 voorzitter van de Stichting Bevordering Tandheelkundige Kennis die onder andere het Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde uitgeeft. Hij participeert in een aantal internationale samenwerkingsprojecten binnen de tandheelkundige radiologie.
Kostas Syriopoulos is tandarts-radioloog. Hij is in 1993 afgestudeerd als tandarts aan de Universiteit van Athene. Daarna deed hij vervolgopleidingen en trainingen op het gebied van tandheelkundige radiologie en stralingsbescherming. Hij promoveerde in 1999 aan de Vrije Universiteit Amsterdam op een studie getiteld Developing procedures and quality assurance in dental radiology. In 2000 behaalde hij zijn MSc-diploma aan de Universiteit van Londen. In 2015 behaalde hij zijn diploma als stralingsdeskundige niveau 3 aan de TU Delft. In 2003 vervulde hij een sabbatical leave bij de afdeling Orale en maxillofaciale radiologie van de Universiteit van Stellenbosch (Zuid-Afrika).
In de periode 2001-2016 werkte hij als universitair docent bij de afdeling Orale en maxillofaciale radiologie aan het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). Sinds 2000 is hij werkzaam als tandarts-radioloog bij verschillende privéklinieken in het binnen- en buitenland. Sinds 2015 is hij tevens werkzaam bij het Centrum voor dentomaxillofaciale beeldvorming van het UZ Leuven.
Hij is lid van diverse internationale beroepsorganisaties op het gebied van de orale en maxillofaciale radiologie. Daarnaast geeft hij cursussen en lezingen in binnen- en buitenland.
Doelstellingen
Ingangsniveau van deze nascholing: een voltooide tandartsopleiding.
Na het doorlopen van deze eLearning kunt u:
- onderscheid maken tussen het normale en het afwijkende beeld op tandheelkundige röntgenopnamen;
- de meest voorkomende tandheelkundige afwijkingen op röntgenopnamen herkennen;
- de radiologische kenmerken van deze afwijkingen benoemen om ze te kunnen diagnosticeren;
- toevalsbevindingen en artefacten op een röntgenbeeld herkennen;
- bij onbekende afwijkingen de kenmerken herkennen, die wijzen op de noodzaak tot ingrijpen of de mogelijkheid tot afwachten;
- bij CBCT-reconstructies anatomische structuren en afwijkingen herkennen die zich voordoen buiten het directe werkterrein van de tandarts.
