Alcoholgebruik is alomtegenwoordig in onze maatschappij. Alcohol is in die zin de meest geaccepteerde drug die we kennen. Het wordt al gebruikt sinds het ontstaan van de mensheid en alle culturen in de wereld hebben er wel een bepaalde band mee. In tegenstelling tot wat soms wordt gedacht is alcohol ook een natuureigen stof, die bijvoorbeeld vrijkomt bij rotting van fruit. Hoewel alcoholgebruik meestal een positieve connotatie heeft, als middel ter ontspanning en voor het verlagen van de drempels bij sociale gelegenheden en feestjes, kent alcoholgebruik natuurlijk ook een keerzijde in onze maatschappij. Zo is bij een groot aandeel van de verkeersongelukken alcohol in het spel, vindt er veel huiselijk geweld of geweld op straat plaats door mensen onder invloed en neemt het als middel de belangrijkste plaats in de verslavingszorg in. Daarnaast zijn er enkele specifiek lichamelijke risico’s verbonden aan (overmatig en frequent) alcoholgebruik, zoals leverschade en hersenschade.
Nu is lang niet iedere drinker een probleemgeval, eerder het tegendeel. De meeste drinkers zijn sporadische drinkers, voor de gezelligheid en ervaren/veroorzaken geen problematiek. De definitie ‘probleemdrinker’ gaat dus ook echt alléén maar op voor mensen die door hun alcoholgebruik problemen ervaren, op fysiek, psychologisch of sociaal vlak. In de DSM-5 en het daarvan afgeleide AUDIT-screeningsinstrument kan worden gecheckt of er sprake is van problematiek. Bij probleemgebruik moet er aan behandeling gedacht gaan worden. De praktijkondersteuner GGZ (POH-GGZ) kan hierin een belangrijke rol vervullen, door het gebruik te agenderen, hulp aan te bieden en het gesprek met de patiënt te voeren. Ook kan de praktijkondersteuner een rol spelen bij het vaststellen of sprake is van alcoholmisbruik. Een praktijkondersteuner kan diverse gesprekstechnieken hanteren, zoals motiverende gespreksvoering, om de patiënt bijvoorbeeld tot inzicht of gedragsverandering te laten komen.
Deze nascholing gaat uitgebreid in op de geschiedenis van alcoholgebruik en sociale aspecten. Ook komen definities van overmatig gebruik, probleemgebruik en verslaving aan de orde. Daarnaast worden enkele lichamelijke gevolgen van probleemgebruik besproken. Alle vormen van behandeling van probleemgebruik worden uitvoerig besproken, met de focus op gesprekstherapie. Ten slotte worden diverse handvatten beschreven voor POH’s-GGZ om tot agendering van alcoholproblematiek te komen en tot gedragsverandering. Deze kennis wordt aan de hand van kennisvragen en casuïstiek verder aangescherpt.
Accreditatie
Dit programma is door de LV POH-GGZ en de NVvPO voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 618499.
Inhoud
BLOK A Alcohol: geschiedenis, de sociaal-culturele context en wet- en regelgeving
A1 De geschiedenis en sociaal-culturele context van alcohol
A2 Psychologische effecten van alcohol en verslaving
BLOK B Alcohol: somatische effecten, psychofarmacologie en diagnostiek
B1 Enkele lichamelijke effecten van alcohol
B2 Psychische context van alcoholgebruik
BLOK C Alcohol: signalering, gespreksvoering en behandeling (therapievormen) in de huisartspraktijk
C1 Signalering van alcoholproblematiek in de praktijk en gespreksvoering
C2 Behandeling van alcoholproblematiek: therapievormen
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de praktijk’
Teamoverleg en intervisie
Toets voor POH-GGZ 2025/1
Over de auteur
Dr. Tibor Brunt is van oorsprong biomedicus en is al ruim 20 jaar verslavingsexpert en als senior wetenschapper verbonden aan het Amsterdams Universitair Medisch Centrum, afdeling Psychiatrie. Daarnaast is hij werkzaam als wetenschappelijk projectleider bij een jeugd-GGZ-instelling te Rotterdam.
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na het afronden van dit nascholingsprogramma:
- heb je je kennis over alcoholproblematiek geactualiseerd;
- ken je de omvang van de problematiek ten aanzien van alcohol;
- ben je op de hoogte van de aard van de problematiek, zowel psychisch als lichamelijk;
- weet je meer over het begrip verslaving;
- weet je welk soort gesprekstherapie effectief is bij alcoholproblematiek;
- kun je alcoholproblematiek signaleren;
- kun je het gesprek met de patiënt aangaan met betrekking tot het alcoholprobleem.
