Belangrijke doelen van deze nascholing zijn de medicatiebeoordelingen onderdeel kunnen maken van uw dagelijkse werkzaamheden in de apotheek en uw deskundigheid bevorderen op het gebied van klinisch redeneren. Klinisch redeneren lijkt wel de ‘heilige graal’ geworden in de gezondheidszorg. Als apotheker die medicatiebeoordelingen uitvoert, ontkomt u er ook niet aan.
Klinisch redeneren is het kunnen toepassen van behandelrichtlijnen op de individuele patiënt. En dat klinkt simpeler dan het is. Het gaat om weloverwogen beslissingen nemen, waarbij de voor- en nadelen van een interventie tegen elkaar afgewogen worden en alle parameters van een individuele patiënt zoveel mogelijk worden meegenomen. Denk daarbij aan de huidige gezondheid, de levensverwachting en wensen van de patiënt, de onderliggende aandoeningen, de recente lab- en meetwaarden, interacties, contra-indicaties, bijwerkingen en effecten van de medicatie.
Het klinisch redeneren begint met inhoudelijke kennis van (medicamenteuze) behandelrichtlijnen en te behalen behandeldoelen voor de patiënt. Hieruit vloeien adviezen voort bij het uitvoeren van een medicatiebeoordeling. In deze nascholing worden de medicamenteuze behandelrichtlijnen en kennisdocumenten Minderen en stoppen van een aantal veelvoorkomende aandoeningen bij ouderen besproken. Daarbij wordt ingegaan op de behandeldoelen van de farmacotherapie en het interpreteren van een aantal meetwaarden. Het is van belang op de hoogte te zijn van de behandeldoelen en mogelijkheden wanneer wel en wanneer niet af te bouwen en te stoppen. U kunt dan in de farmacotherapeutische anamnese per aandoening gericht doorvragen naar de effectiviteit van de medicatie en de eventuele bereidheid bij de patiënt om te minderen of te stoppen met medicatie.
Bij het uitvoeren van medicatiebeoordelingen is minderen of stoppen van medicatie echter geen doel op zich. De reden dat we in Nederland in 2012 zijn gestart met het uitvoeren van medicatiebeoordelingen, was de publicatie van het HARM (Hospital Admissions Related to Medication)-rapport in 2006. Het HARM-onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en bracht aan het licht dat er jaarlijks 19 000 mensen in het ziekenhuis werden opgenomen door medicatiefouten die voorkomen hadden kunnen worden. In het HARM-WRESTLING-rapport (2009) werden vervolgens concrete interventies voorgesteld die de medicatieveiligheid in de eerstelijnszorg op korte termijn zouden kunnen verbeteren.
De top 3 geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames in 2006 waren:
- gastro-intestinale bloedingen;
- cardiovasculaire problemen;
- respiratoire problemen.
Het HARM-rapport uit 2006 en het HARM-WRESTLING rapport uit 2009 waren aanleiding voor het doen verschijnen van de multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen in 2012, waarin de STRIP-methode voor het systematisch uitvoeren van medicatiebeoordelingen werd gepubliceerd.
In 2017, vijf jaar na de introductie van medicatiebeoordelingen in Nederland, verscheen het Vervolgonderzoek medicatieveiligheid. Het aantal geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames bleek in vergelijking met 2006 zelfs iets te zijn toegenomen. Dit werd vooral toegeschreven aan de toenemende vergrijzing in Nederland. De top 3 geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames was ten opzichte van 2006 wel gewijzigd.
In 2017 was de top 3:
- fracturen;
- duizeligheid/collaps/hypotensie/syncope;
- gastro-intestinale bloedingen.
Medicatie die met deze vermijdbare ziekenhuisopnames in verband werd gebracht waren met name de benzodiazepines, bloeddrukverlagende middelen, trombocytenaggregatieremmers, NSAID’s en vitamine K-antagonisten.
Het tegenvallende resultaat in 2017 wat betreft het reduceren van geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames, was voor de multidisciplinaire werkgroep Medicatiebeoordeling mede aanleiding voor publicatie in 2019 van de module Medicatiebeoordeling, behorend bij de MDR Polyfarmacie bij ouderen. Het doel van deze module is het bevorderen van de doelmatigheid van medicatiebeoordelingen door bij de selectie van de patiënten rekening te houden met de mate van kwetsbaarheid. Kwetsbare patiënten lopen doorgaans meer risico op bijwerkingen van medicatie en zullen dus sneller in het ziekenhuis belanden vanwege geneesmiddelgerelateerde problemen.
Medicatiebeoordelingen hebben kortgezegd tot doel de medicatieveiligheid in Nederland te vergroten en daarmee op kosten voor ziekenhuisopnames te besparen. Uit onderzoeken is nog niet gebleken dat we op dit moment hierin slagen. Het uitvoeren van medicatiebeoordelingen draagt onder andere wel bij aan de zichtbaarheid van de apotheker als zorgverlener.
Accreditatie
Dit programma is door KABIZ voor Farmaceutisch Consulenten geaccrediteerd voor 4 uur. De accreditatiepunten worden toegekend als u de bijbehorende toets succesvol (≥ 60% beantwoord) hebt afgerond.
Inhoud
BLOK A Start met de STRIP-methode
A1 STRIP-methode
A2 Selectie van patiënten
A3 Farmacotherapeutische anamnese
BLOK B Medicatieanalyse en behandelplan
B1 Farmacotherapeutische analyse
B2 Behandelvoorstellen formuleren door middel van klinisch redeneren
B3 Prioriteren behandelplan
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de apotheek’
Farmaceutische patiëntenzorg (FPZ)
Toets voor Apothekers 2025/1
Auteur
Marjolijn Roper-Venema van ReviewExpert is freelance apotheker en docent medicatiebeoordelingen. Ze voert medicatiebeoordelingen uit voor apotheken en apotheekhoudende huisartsenpraktijken, geeft trainingen farmacotherapeutische anamnese voor apotheekteams en verzorgt nascholingen over medicatiebeoordelingen en updates van richtlijnen.
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afronding van deze nascholing:
- weet u welke patiënten er in aanmerking komen voor een (vergoede) medicatiebeoordeling;
- kunt u de STRIP-methode, de Systematic Tool to Reduce Inappropriate Prescribing, toepassen;
- kunt u uw eigen vragenformat samenstellen om tijdens het gesprek met de patiënt inzicht te krijgen in het gebruik, de veiligheid en effectiviteit van de medicatie (de GIVE-methode en BATM-methode);
- kunt u een gestructureerde medicatieanalyse uitvoeren op basis van de geldende richtlijnen met daaruit voorvloeiend een praktisch uitvoerbaar behandelplan voor arts en patiënt, waarbij de voor- en de nadelen van de interventies goed worden afgewogen;
- kunt u de medicatiebeoordelingen inpassen in uw dagelijks werk.
