Het aantal mensen met overgewicht en obesitas neemt toe. Naar verwachting zal in 2040 62% van de volwassen Nederlanders overgewicht hebben. Dit probleem beperkt zich niet tot Nederland: in de hele westerse wereld is een toename van (ernstig) overgewicht te zien. Heeft in Nederland momenteel ongeveer de helft van de bevolking overgewicht, in de meeste EU-landen komt overgewicht nog vaker voor. Malta, Kroatië en Griekenland gaan daarbij aan kop; in die landen komt binnen de EU overgewicht het vaakst voor. In Italië, Frankrijk, Denemarken, Luxemburg, Cyprus en Oostenrijk komt overgewicht juist minder vaak voor dan in Nederland. Ook voor ernstig overgewicht geldt dat dit in Nederland minder vaak voorkomt dan in de meeste andere EU-landen.
Voorkomen is beter dan genezen en dat geldt zeker voor overgewicht en obesitas. Preventie is tegenwoordig dan ook een veelgehoorde term. De vraag is wel wat precies bedoeld wordt met preventie. Is dat het voorkómen van obesitas als zodanig? Of is het preventie van complicaties bij mensen die al overgewicht of obesitas hebben? Hoe dan ook, preventie is op alle fronten nodig om de gevolgen van de obesitasepidemie voor de gezondheidszorg in het algemeen en de individuele patiënt in het bijzonder te beteugelen. Hierbij is een brede blik nodig op alle mogelijke factoren die bijdragen aan het ontstaan en in stand houden van obesitas. Het gezegde ‘elk pondje gaat door het mondje’ is hierbij veel te kort door de bocht.
Een belangrijke inspiratiebron voor het apotheekteam is de nieuwe multidisciplinaire richtlijn Overgewicht en obesitas bij volwassenen die in juli 2023 is uitgebracht door het Partnerschap Overgewicht Nederland. Een opvallende wijziging in deze richtlijn is dat de focus minder ligt op de BMI als de maat voor de ernst van overgewicht, maar meer op het gewichtsgerelateerde gezondheidsrisico. Dit is een optelsom van de BMI, de buikomvang en comorbiditeit. Feitelijk is obesitas een gevolg van chronisch ontstoken visceraal vet (buikvet). Obesitas wordt ook wel een ‘poortziekte’ genoemd, omdat deze kan leiden tot een breed scala aan bijkomende aandoeningen.
In deze nascholing is er aandacht voor de aandoening obesitas, het ontstaan hiervan, de risicofactoren hiervoor en welke behandelingen – waaronder medicatie – hierbij worden gebruikt. Daarnaast wordt benoemd hoe de fysiologische omstandigheden van patiënten met obesitas zijn veranderd en hoe die gewijzigd kunnen zijn na een bariatrische operatie. Welke invloed kan dit hebben op het gebruik van geneesmiddelen? Welke supplementen zijn nodig? Welke controles zijn nodig en voor hoe lang?
Het apotheekteam staat voor de uitdaging om patiënten met obesitas zo goed mogelijk te helpen. Dat kan door alert te zijn op medicatie die gewichtverhogend kan werken en het geven van leefstijladviezen. Ook het aanpassen van de dosering van geneesmiddelen kan nodig zijn. Een ander aspect is: hoe benader je op een respectvolle manier een patiënt die overduidelijk te zwaar is? Kortom, er zijn veel aspecten rondom obesitas en bariatrische chirurgie, waarbij het apotheekteam een mooie rol kan vervullen om de zorg voor de patiënten verder vooruit te helpen.
Accreditatie
Dit programma is door het Kwaliteitsregister Apothekersassistenten voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 619183.
Inhoud
BLOK A Epidemiologie, diagnostiek, oorzaken comorbiditeit bij obesitas
A1 Definitie en epidemiologie obesitas
A2 Ontstaan van obesitas, comorbiditeit en diagnostiek
BLOK B Behandeling van obesitas en comorbiditeit en geneesmiddelgebruik na bariatrische chirurgie
B1 Behandeling obesitas: gecombineerde leefstijlinterventie en
geneesmiddelen
B2 Invloed obesitas op geneesmiddelgebruik
B3 Bariatrische chirurgie
B4 Invloed bariatrische chirurgie op geneesmiddelgebruik
B5 Rol van het apotheekteam
Actie en verantwoording
Nadere bespreking vragen en casuïstiek
Literatuur
Overleg met collega’s en de apotheker(s)
Opdrachtblad ‘Opnemen in het takenpakket’
Begrippenlijst
Toets voor Apothekersassistenten 2025/1
Auteur
Marc de Leeuw (1981) studeerde farmacie aan de Universiteit Utrecht. Hij behaalde het apothekersdiploma in 2005. Na zijn afstuderen werkte hij in verschillende openbare apotheken, waarna hij in 2008 aan de slag ging als apotheker/redacteur bij het Pharmaceutisch Weekblad. Vanaf 2016 werkte hij enkele jaren bij het Geneesmiddel Informatie Centrum (GIC) van de KNMP. Daar schreef hij onder meer doseringsadviezen voor specifieke patiëntpopulaties, zoals patiënten die dialyseren, patiënten met ernstige obesitas en patiënten die bariatrische chirurgie hebben ondergaan. Naast zijn werk bij het GIC specialiseerde hij zich in het schrijven van nascholingen en (medische) artikelen. Sinds juni 2019 richt hij zich hier volledig op als freelance medisch redacteur.
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afloop van dit nascholingsprogramma:
- ken je de epidemiologie van overgewicht en obesitas;
- kun je aangeven hoe het gezondheidsrisico wordt bepaald bij patiënten met overgewicht en obesitas;
- kun je voorbeelden noemen van aandoeningen die samenhangen met obesitas;
- heb je inzicht in de pathofysiologie van obesitas;
- kun je een breed scala aan factoren opnoemen die kunnen bijdragen aan het ontstaan of in stand houden van obesitas;
- kun je de belangrijkste geneesmiddelgroepen noemen die verband houden met gewichtstoename;
- kun je aangeven waarom het vaak nodig is geneesmiddeldoseringen aan te passen bij patiënten met overgewicht of obesitas of bij patiënten die een bariatrische operatie hebben ondergaan;
- ken je enkele typen bariatrische operaties;
- kun je aangeven welke supplementen na een bariatrische operatie nodig zijn;
- heb je handvatten gekregen om als zorgverlener in de eerste lijn de zorg voor patiënten met overgewicht/obesitas verder te verbeteren.
