In de afgelopen decennia is het aantal mensen dat lijdt aan de chronische longaandoening chronic obstructive pulmonary disease (COPD) sterk gestegen. Volgens gegevens van de huisartsenregistratie heeft momenteel ongeveer 2% van de Nederlandse populatie COPD. Vermoedelijk komt COPD in werkelijkheid meer voor onder de algemene bevolking, doordat deze ziekte niet altijd wordt gediagnosticeerd en mensen soms niet met COPD-symptomen naar hun huisarts gaan. Roken is verreweg de belangrijkste risicofactor voor COPD. Steeds meer aandacht gaat uit naar de abnormale longontwikkeling op jonge leeftijd in relatie tot het ontstaan van COPD op latere leeftijd. COPD treft vooral mensen boven de 40 jaar en komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen. De inhaalslag van vrouwen die roken heeft er echter toe geleid dat de afgelopen 20 jaar de prevalentie bij vrouwen sterk is gestegen.
COPD wordt gekenmerkt door een persisterende chronische luchtwegobstructie. Het is een langzaam progressieve aandoening met een forse impact op de kwaliteit van leven. COPD kent een hoge mortaliteit: in 2020 stond COPD in de top tien van doodsoorzaken van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De ernst van de luchtwegobstructie heeft geen duidelijk verband met de klachten die patiënten ervaren. De variatie tussen de patiënten is dan ook groot, maar de ziektelast die patiënten ervaren is bepalend voor de ernst van de ziekte. Het beleid bij COPD richt zich daarom op het terugdringen van de ziektelast en het verbeteren van de prognose. Op de korte termijn is het doel terugdringen van de klachten om het inspanningsvermogen en de kwaliteit van leven in relatie met de ziekte te verbeteren. Op de lange termijn is het doel risicofactoren verminderen om zo versnelde achteruitgang van de longfunctie te voorkomen, evenals longaanvallen, invaliditeit, arbeidsongeschiktheid en mortaliteit te voorkomen of uit te stellen.
De ziektelast kan bepaald worden met de ziektelastmeter (figuur 1).
Figuur 1 Ziektelastmeter
Het belangrijkste behandeladvies bij COPD is gericht op leefstijl met de nadruk op stoppen met roken en op bewegen. Het advies is 150 minuten of meer per week matig-intensieve inspanning zoals wandelen en fietsen. De rol van luchtwegmedicatie bij de behandeling van COPD is, in tegenstelling tot bij bijvoorbeeld astma, beperkt. Luchtwegmedicatie bij COPD is bedoeld om klachten door bronchusobstructie als gevolg van de chronische ontstekingsprocessen (deels) op te heffen. Ook kan het bij bepaalde patiënten helpen het aantal longaanvallen te verminderen.
Accreditatie
Dit programma is door het Kwaliteitsregister Apothekersassistenten voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 629372.
Inhoud
BLOK A Pathofysiologie, diagnostiek, ziektelast en monitoring
A1 Pathofysiologie en diagnostiek
A2 Ziektelast en monitoren van de patiënt
BLOK B Medicamenteuze behandeling, consultatie en verwijzing
B1 Medicamenteuze behandeling
B2 Inhalatorkeuze en -techniek, therapietrouw
B3 Longaanval, consultatie en verwijzing
Actie en verantwoording
Nadere bespreking vragen en casuïstiek
Literatuur
Overleg met collega’s en de apotheker(s)
Opdrachtblad ‘Opnemen in het takenpakket’
Begrippenlijst
Toets voor Apothekersassistenten 2025/3
Auteurs
Marc de Leeuw is apotheker en is fulltime actief als freelance medisch redacteur. Hij is gespecialiseerd in het schrijven van nascholingen en medical writing ten behoeve van market access voor geneesmiddelen en (medische) artikelen.
Met dank aan Marieke van der Maat-Poelma. Ze is huisarts in Blokker. Zij was ten tijde van het schrijven van de nascholing voor AccreDidact Huisarts 2021/8 als kaderarts astma en COPD werkzaam in de regio Noord-Holland Noord. Daar droeg zij bij aan de kwaliteit van de astma- en COPD-zorg in de regio en gaf scholingen op het gebied van astma/COPD, allergie en palliatieve zorg.
De auteurs hebben geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangen geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en hebben geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afloop van dit nascholingsprogramma:
- weet je globaal hoe COPD ontstaat en welke symptomen daarbij horen;
- begrijp je hoe de ziektelast bij COPD wordt bepaald;
- ben je in staat leefstijlaanpassingen bij COPD te adviseren;
- ken je het stappenplan van de medicatie voor de behandeling van COPD en het voorkomen van longaanvallen en kun je hierover advies geven aan de patiënt;
- weet je welk device het beste kan worden gekozen bij een patiënt.
