Pijn is een klacht bij zeer uiteenlopende aandoeningen. Een internationaal geaccepteerde definitie omschrijft pijn als een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met of lijkt op feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging. Deze definitie legt de nadruk op de persoonlijke ervaring ervan. Daarnaast geeft de definitie terecht het verschil aan tussen de fysiologische kant ervan (nociceptie; zie eventueel de Begrippenlijst achterin) en de belevingskant (pijn), en ook dat pijn aanwezig kan zijn zonder duidelijke oorzaak. Behandeling van pijn is dus soms nodig zonder dat een oorzaak bekend is. Behandeling is effectiever als de aandoening die de pijn veroorzaakt, behandeld kan worden.
Het ontstaan en de diagnostiek van de diverse soorten pijn worden in BLOK A behandeld evenals enkele oorzaken van (chronische) pijn: gewrichtsklachten, fibromyalgie en lagerugpijn. Verder komt in dit blok neuropathische pijn aan bod. Hoofdpijn blijft buiten beschouwing, aangezien daaraan eind 2022 een aparte nascholing is gewijd. In BLOK B bespreken we de behandeling van pijn, vooral de hiervoor bestemde medicijnen: pijnstillers, oftewel analgetica. We bespreken hun farmacologische werking en hoe je in de apotheek met bijwerkingen kunt omgaan. Behalve uitleg over het gebruik van analgetica is het wijzen op de kans op bijwerkingen een belangrijk onderdeel van de voorlichting door de apotheek. Daaraan geven we uitgebreid aandacht in de tekst evenals in een samenvatting aan het eind van onderdeel B1 en van onderdeel B3. In deze nascholing baseren we ons op de NHG-Standaard Pijn. Pijn bij ouderen krijgt apart aandacht. De casussen uit BLOK A krijgen een vervolg in BLOK B.
De casuïstiek in dit programma omvat verschillende patiënten gedurende hun hele traject: van eerste klacht tot behandeling. Natuurlijk behoort het niet tot de taak van de apotheker of de apothekersassistent om diagnosen te stellen. Inzicht in de klachten en het voortraject kan je wel helpen bij een correcte bejegening, het tonen van begrip en het meedenken met de patiënt. Daarnaast is voorlichting aan de balie van de apotheek een onderdeel van de functie van de apothekersassistent.
Accreditatie
Dit programma is door het Kwaliteitsregister Apothekersassistenten voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 622278.
Inhoud
BLOK A Pathofysiologie en diagnostiek van diverse soorten pijn
A1 Pathofysiologie en meten van pijn
A2 Nociceptieve en neuropathische pijn
A3 Chronische pijn
BLOK B Medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandeling van pijn
B1 Behandeling van nociceptieve pijn
B2 Behandeling van chronische pijn
B3 Behandeling van neuropathische pijn
B4 Behandeling van pijn bij (kwetsbare) ouderen
Actie en verantwoording
Nadere bespreking vragen en casuïstiek
Literatuur
Overleg met collega’s en de apotheker(s)
Opdrachtblad ‘Opnemen in het takenpakket’
Begrippenlijst
Toets voor Apothekersassistenten 2025/2
Auteur
Paul Lieverse was vele jaren anesthesioloog en pijnbehandelaar in het Erasmus MC Kanker Instituut (voorheen: Daniel den Hoed Kliniek). Daarnaast verzorgt hij regelmatig onderwijs over pijnbehandeling en palliatieve zorg. Dit deed hij lange tijd voor de Kaderopleiding Palliatieve Zorg.
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Algemeen leerdoel: na afronding van dit nascholingsprogramma weet je wat pijn en pijnbehandeling inhouden, welke medicamenteuze en niet-medicamenteuze adviezen en maatregelen gegeven en/of genomen kunnen worden om het leven van de patiënt met pijn zo draaglijk mogelijk te maken. Ook heb je geleerd hoe je patiënten informatie kunt geven over het juiste gebruik van pijnstillers en hoe je kunt omgaan met bijwerkingen.
Na afloop van dit nascholingsprogramma:
- weet je hoe pijn ontstaat;
- weet je hoe pijn gemeten kan worden;
- weet je hoe belangrijk psychische factoren zijn bij pijnklachten;
- ken je de belangrijkste twee pijnsoorten met hun verschillen;
- ben je op de hoogte van de medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandeling van de verschillende soorten pijn.
