Er staan voldoende veranderingen in de NHG-Standaard De overgang om een actualisatie te rechtvaardigen. Dus reden genoeg om dit onderwerp nog eens goed onder de loep te nemen.
Menstruatie, de overgang en klachten van de overgang, oftewel het climacterium, staan tegenwoordig volop in de belangstelling. Van vrouwen, maar zeker ook van de media. Het onderwerp komt nogal eens ter sprake in tv-rubrieken, tijdschriften en kranten. Heel opvallend daarbij is de grote aandacht voor de veelheid van klachten, de intensiteit van klachten en de behandeling met hormonen die opnieuw in de belangstelling is gekomen. De weerzin tegen het gebruik van hormonen om overgangsklachten te behandelen is beduidend minder geworden.
Overgangsklachten
Ongeveer 1,8 miljoen vrouwen zijn in de overgang. Hiervan heeft 80% vasomotorische symptomen.
Hormonaal gezien is het duidelijk dat de overgang de periode is van de reproductieve naar de niet-reproductieve periode in het leven van een vrouw. Afnemende oestrogeenspiegels gaan gepaard met een aantal daarmee samenhangende verschijnselen: menstruatieveranderingen, opvliegers en transpiratieaanvallen en urogenitale atrofie. Dit worden de typische overgangsverschijnselen genoemd. Vrijwel geen vrouw ontkomt aan een of meer van deze verschijnselen.
In het algemeen zullen deze verschijnselen wel bekend zijn, maar is ook bekend dat menstruatieveranderingen al ver vóór de menopauze optreden en dat de andere verschijnselen ook al kunnen voorkomen voordat de menstruaties onregelmatig worden? Wordt voldoende aandacht besteed aan de vrouw met overgangsklachten en de hinder die zij daarvan kan ondervinden? Wordt zij serieus genomen en wordt gewezen op een aantal andere niet-medicamenteuze benaderingsmogelijkheden, die eraan bijdragen de natuur te nemen zoals zij zich aandient?
Bestaan er atypische overgangsverschijnselen?
Leken, de media, vrouwenorganisaties en echtgenoten, maar ook sommige apothekers en medici menen dat ook andere klachten dan de hiervoor genoemde hormoonafhankelijke klachten een relatie kunnen hebben met de overgang. Stemmingsstoornissen, slapeloosheid, moeheid, gewrichtspijnen, hoofdpijn, buikpijn etc. worden in veel artikelen en interviews meer of minder geweten aan de overgang. Is daar iets van waar? Wordt het gevoel dat er een verband is gesteund in de literatuur?
Medicamenteuze behandeling
Lange tijd is er een neiging geweest, zeker onder mannen en ook onder mannelijke apothekers, om klachten van de overgang af te doen als horend bij de natuur. Niet te veel bij stilstaan en overgaan tot de orde van de dag. Deze houding is wel veranderd.
Na een periode waarin ruimhartig geadviseerd werd een behandeling te vragen voor min of meer hinderlijke overgangsklachten volgde een periode waarin het ongepast geacht werd hormoontherapie te vragen en te geven. De mogelijke bijwerkingen werden fors uitvergroot. De media berichtten er regelmatig over. Behandeling, en zeker hormonale behandeling, werd steeds vaker geweigerd, zowel door de arts als door de vrouw. Dat is aan het veranderen. Ook in de vernieuwde NHG-Standaard.
Een substantieel deel van de vrouwen heeft zoveel last van overgangsklachten dat ze er nu toenemend, al dan niet via de huisarts of de apotheek, iets voor willen gebruiken. De vraag is dan: werken oestrogenen nog steeds het beste? Wanneer wel en wanneer geen toevoeging van progestagenen, want na toevoeging van een progestageen wordt er meestal weer maandelijks ‘gemenstrueerd’. Wanneer hoeft er niet meer gemenstrueerd te worden of mogen oestrogenen met progestagenen tezamen in lage dosering gegeven worden, zodat menstruatie het liefst niet meer optreedt? Zijn er zinvolle en liefst bewezen werkzame andere behandelmogelijkheden? Wat was er juist omtrent het verhoogde risico op mammacarcinoom door oestrogeengebruik vóór, in en na de overgang? Al deze vragen kunnen leven en worden in deze nascholing beantwoord.
Accreditatie
Dit programma voor openbaar apothekers is door de KNMP onder ID 488104 geaccrediteerd voor 3 uur. U krijgt de punten toegekend als u de afsluitende toets succesvol (≥ 60 procent correct beantwoord) hebt afgerond.
Inhoud
BLOK A Fysiologie en bespreking overgangsklachten
A1 Omschrijvingen en fysiologie van de menstruele cyclus
A2 Casuïstiek
A3 Overgangsklachten
BLOK B Niet-medicamenteuze en medicamenteuze behandeling
B1 Casuïstiek
B2 Niet-medicamenteuze behandeling
B3 Medicamenteuze behandeling
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de apotheek
Farmaceutische patiëntenzorg (FPZ)
Toets voor Apothekers 2022/6
Auteur
Gert van Lieshout is arts en oud-huisarts. Na achttien jaar fulltime huisarts te zijn geweest, is Gert parttime als huisarts gaan werken en is hij zich met nascholing gaan bezighouden. Als een van de oprichters van AccreDidact is hij 16 jaar actief geweest met het ontwikkelen van schriftelijke geaccrediteerde nascholing voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten en apothekersassistenten. Momenteel is hij nog actief bij de ontwikkeling van cursusmaterialen voor mondelinge geaccrediteerde nascholing aan apothekers en van dit soort schriftelijke geaccrediteerde
nascholing.
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afloop van deze nascholing:
- is uw kennis over de overgang en overgangsklachten geactualiseerd;
- bent u op de hoogte van de normale menstruele cyclus, de overgang en de menopauze;
- kent u de werking en bijwerkingen van oestrogenen en progestagenen;
- bent u op de hoogte van de medische en farmaceutische kanten van de overgang;
- bent u op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en inzichten met betrekking tot de benadering en behandeling van, en het begrip voor overgangsklachten;
- weet u dat er andere mogelijkheden van behandeling zijn buiten hormonale therapie.
