Samenvatting
Er zijn steeds meer ouderen die tot op hoge leeftijd gebitselementen behouden. Omdat veel ouderen kampen met ouderdomsziekten waarvoor zij vaak medicatie gebruiken, is voor preventieassistenten kennis van de gerodontologie in toenemende mate van belang.
In het laatste deel van de levensloop kan de vitaliteit afnemen. Aan het begin van die afname is er meestal een fase van kwetsbaarheid. Kwetsbaarheid is een moeilijk te definiëren begrip. Belangrijke kenmerken zijn dat er veel chronische ziekten tegelijkertijd zijn en dat de (instrumentele) algemene dagelijkse levensverrichtingen ((I)ADL) slechts beperkt kunnen worden uitgevoerd. Na de fase van kwetsbaarheid kan zich een fase van zorgafhankelijkheid aandienen. Meestal is het lastig tussen deze twee fasen een duidelijke scheidslijn aan te brengen.
Veel (mond)gezondheidsproblemen ontstaan bij de intrede van kwetsbaarheid, een conditie met een verhoogd risico op (vooral lichamelijk) functieverlies. Kwetsbaarheid zegt iets over de ernst en de snelheid van het verouderingsproces en wordt gekenmerkt door verwevenheid van de problemen in het medische, sociaalpsychologische en verstandelijke domein.
Kwetsbaarheid kan leiden tot mondproblemen, als gevolg van verminderde dagelijkse mondverzorging. Een slechte mondgezondheid kan het risico op enkele ziekten vergroten. Bij kwetsbare ouderen kan om diverse redenen het bezoek aan een mondzorgpraktijk in de knel komen, terwijl zorgafhankelijke ouderen hiertoe zelfs niet meer in staat zijn. Hierdoor ontstaan ernstige problemen die vaak niet eenvoudig zijn op te lossen. Daarom mag de kwetsbare en zorgafhankelijke oudere niet uit het oog worden verloren en dient een mondzorgverlener te anticiperen op en te handelen bij zorguitval.
Het vergt ervaring en kennis van de gerodontologie om kwetsbaarheid te onderkennen en er adequaat op te reageren. Wanneer preventieassistenten oog hebben voor deze zaken, kunnen zij veel beter inzetten op een levensloopbestendige mondgezondheid. Preventie en samenwerken met andere (mond)zorgverleners zijn daarbij cruciaal. Het gezamenlijk werken aan de uitvoering van een haalbaar en pragmatisch individueel mondzorgplan geeft richting aan de benodigde zorg.
Inhoud
1 Woord vooraf
2 Kwetsbaarheid
3 Individueel mondzorgplan
4 Preventie en behandeling
5 Casuïstiek
Nawerk
Auteurs
Wim Klüter is in 1984 afgestudeerd als tandarts aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij was de eerste promovendus in de gerodontologie in Nederland met het proefschrift Oral selfcare for dentate elderly (1989). Sinds 1988 werkt hij als algemeen practicus te Nijmegen.
In 2007 besloot hij zijn werkzaamheden voor ouderen te intensiveren en ging werken in diverse woonzorgcentra. Vanaf 2019 is hij als docent verbonden aan de opleiding tandheelkunde van het Radboudumc. Voorts was hij lid van de onderwijscommissie van de differentiatieopleiding tandarts-geriatrie bij de BT-Academy. Na twee bestuurstermijnen bij de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie werd hij lid van het bestuur van de Federatie Tandheelkundige Wetenschappelijke Verenigingen. Op 22 augustus 2023 is hij tijdens een vakantie in Frankrijk volkomen onverwacht overleden.
Cees de Baat is in 1976 afgestudeerd als tandarts aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Zijn professionele loopbaan startte bij twee Stichtingen voor Jeugdtandverzorging. Een jaar later vestigde hij zich als algemeen practicus in een groepspraktijk te Katwijk. Kort daarna trad hij in dienst bij het Rijnlands Zeehospitium te Katwijk en bij enkele verpleeghuizen in die regio. Vanaf 1985 was hij, eerst in deeltijd, werkzaam als universitair docent aan de toenmalige Katholieke Universiteit Nijmegen. In 1990 is hij aan deze universiteit gepromoveerd en in 1999 volgde zijn benoeming tot bijzonder hoogleraar in de gerodontologie. Deze functie heeft hij gedurende zeven jaar gecombineerd met werkzaamheden als medisch coördinator voor de discipline bijzondere tandheelkunde aan het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam. Sinds 1 december 2013 is hij gepensioneerd. Hij is (co)auteur van meer dan 350 publicaties in gerefereerde tijdschriften, boeken en vakbladen en van een aantal boeken. Hij is medeoprichter en was secretaris en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie en het European College of Gerodontology. Voorts was hij voorzitter van het Nederlandsch Tandheelkundig Genootschap, hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde en president van de European Prosthodontic Association.
Doelstellingen
Na het doorlopen van deze e-learning:
- herken je (de verschillende domeinen van) kwetsbaarheid, begrijp je in welke mate een oudere kwetsbaar kan zijn en kun je hiermee rekening houden bij het uitvoeren van een individueel mondzorgplan voor een kwetsbare oudere;
- begrijp je de gegevens die uit de anamnese en het mond- en radiologisch onderzoek zijn verzameld voor het opstellen van een individueel mondzorgplan voor kwetsbare ouderen;
- weet je hoe je moet handelen bij kwetsbare ouderen in de algemene praktijk en heb je kennis van de meest gebruikte preventieve hulpmiddelen.
Ingangsniveau van deze nascholing: een voltooide opleiding tot preventieassistent.
